Źródła prawa prywatnego międzynarodowego

Źródła prawa prywatnego międzynarodowego w ujęciu prawa kolizyjnego.

Prawo kolizyjne

Jest ze swej istoty prawem wewnętrznym poszczególnych państw. Prawo to może być i jest ujednolicane w drodze umów (konwencji) międzynarodowych. Wiodącą organizacją międzynarodową ujednolicającą prawo prywatne międzynarodowe (przygotowującą projekty odpowiednich konwencji ) jest działająca od 1893r. Konferencja Haska Prawa Prywatnego Międzynarodowego. W jej bogatym dorobku znajdują się przede m.in. dwie wersje (z 1955 i 1985r.) konwencji o prawie właściwym dla umowy sprzedaży międzynarodowej.

Podstawowe rozwiązania, jeżeli chodzi o sposób ujmowania źródeł prawa prywatnego międzynarodowego

Odrębne ustawy z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego, przepisy wprowadzające do kodeksów cywilnych, przepisy rozrzucone po ustawach specjalnych, przewaga lub przeważająca wyłączność norm kolizyjnych opartych na orzecznictwie.

Polska i Szwajcaria

Polska i Szwajcaria należą do państw o rozwiniętych odrębnych ustawach o prawie prywatnym międzynarodowym – w Polsce obowiązuje ustawa o p.p.m. z 12.11.1965r., natomiast w Szwajcarii ustawa o p.p.m. z 18.12.1987r.

Niemcy i Włochy

Niemcy i Włochy są państwami, w których zasadnicze źródła prawa prywatnego międzynarodowego powiązane są z kodeksami cywilnymi. W Niemczech obowiązuje w tym zakresie ustawa zawierająca przepisy wprowadzające do kodeksu cywilnego pochodząca jeszcze z 18.08.1896r. ale gruntownie zmieniona na podstawie umowy z dnia 25.07.1986r. wprowadzająca do niemieckiego systemu prawnego nową regulację prawa prywatnego międzynarodowego; natomiast we Włoszech normy prawa prywatnego międzynarodowego zamieszczone są w jednej części przepisów o prawie w ogólności poprzedzających zasadniczy tekst kodeksu cywilnego z 1942r.

Francja

We Francji podstawowym źródłem prawa kolizyjnego, mimo prób ujęcia go w formie prawa stanowionego, jest orzecznictwo sądów oraz związana z tym orzecznictwem doktryna. Niezależnie od tego obowiązują we francuskim systemie prawnym rozrzucone po ustawach specjalnych normy kolizyjne, jak również ważną rolę w kształtowaniu się tych norm odegrały nieliczne w tym zakresie przepisy kodeksu cywilnego z 1804r.

Wielka Brytania i Stany Zjednoczone

Wielka Brytania i Stany Zjednoczone należą do państw gdzie podstawowym źródłem prawa prywatnego międzynarodowego jest orzecznictwo, które w przypadku tych państw przyjmuje postać tzw. prawa precedensowego. W USA pojawiają się już stanowione normy prawa prywatnego międzynarodowego – chodzi tu głównie o Jednolity Kodeks Handlowy, również w Wielkiej Brytanii dochodzi ostatnio do przełamywania monopolu wyłącznie precedensowego charakteru norm kolizyjnych w wyniku przynależności tego państwa do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.

Konwencja EWG

Ważne znaczenie w zakresie źródeł prawa prywatnego międzynarodowego ma konwencja EWG podpisana w Rzymie w 1980r. o prawie właściwym dla zobowiązań z umów; wiąże już poza Portugalią wszystkie państwa członkowskie EWG, weszła w życie 1.04.1991r.

Główne (wybrane) problemy związane ze stosowaniem obcego prawa.

1. Sposób podejścia do obcego prawa w sądach poszczególnych państw:

1. stosowanie obcego prawa jako prawa i konsekwencje z tego wynikające, zwłaszcza brak potrzeby powoływania się przez strony na właściwość obcego prawa, a więc stosowanie przez sędziego obcego prawa z urzędu, a więc również ustalanie jego treści z urzędu oraz problem obowiązku znania przez sędziego obcego prawa, takie podejście dominuje w Polsce, Szwajcarii i Niemczech,

2. nietraktowanie obcego prawa jako prawa ale uznanie jedynie obcego prawa za okoliczności faktyczne pod działaniem których doszło do nabycia określonych praw podmiotowych i konsekwencje z tego wynikające: zwłaszcza konieczność powołania się przez strony na właściwość obcego prawa, a więc nie stosowanie obcego prawa z urzędu i zasadnicze pozostawienie stronom obowiązku ustalanie treści obcego prawa, co oznacza brak obowiązku znajomości po stronie sędziego treści obcego prawa i przyjęcie zasady że zainteresowane strony muszą przedstawić odpowiednie dowody na treść obcego prawa takie podejście występuje głównie w Wielkiej Brytanii, w prawach stanowych USA oraz częściowe we Francji – z tym, że w praktyce zarysowują się pewne tendencje do łagodzenia tych konsekwencji i przyznawania sędziemu pewnej aktywności przy ustalaniu treści obcego prawa, m.in. wystąpiło to w federalnym sądownictwie USA.

2. Kwalifikacja pojęć decydujących o sposobie rozumienia instytucji składających się na zakres czy łącznik w normie kolizyjnej.

1. w systemach prawnych poszczególnych państw występują np. różne rozmienia takich pojęć jak miejsce zawarcia czy miejsce wykonania umowy (zwłaszcza przy zawieraniu umów między nieobecnymi), są również różnice w rozumieniu osoby prawnej, czy też w zakresie instytucji objętych prawem rzeczowym, stąd trzeba zdecydować się według jakiego systemu prawnego mają być określane poszczególne instytucje decydujące o treści łącznika czy zakresu; występuje rozróżnienie między kwalifikacją pierwotną, którą przeprowadza się przy ustaleniu prawa właściwego dla danego stosunku czy sytuacji prawnej oraz kwalifikację wtórną, która następuje już w ramach stosowania wskazanego przez normę kolizyjną prawa właściwego;

2. można rozróżnić trzy metody kwalifikacji:

• kwalifikacja według prawa tego państwa, w którym ma siedzibę sąd rozpatrujący daną sprawę

• kwalifikacja według prawa właściwego dla danej sprawy tzw. Kwalifikacja autonomiczna (przeprowadzana na bazie porównawczej)

• kwalifikacja według prawa właściwego może wystąpić jedynie jako kwalifikacja wtórna

3. Stosowanie prawa w przypadku braku możliwości ustalenia treści prawa wskazanego przez normę kolizyjną jako prawo właściwe.

W praktyce sąd stosuje wówczas z reguły prawo własne, w niektórych systemach prawnych wynika to wprost z przepisów (np. w Szwajcarii). W innych ma swą podstawę w przyjęciu domniemania, że treść obcego prawa jest identyczna z treścią prawa własnego (np. W. Brytania).