Środowisko prywatnoprawne business’u międzynarodowego

1. Środowisko prywatnoprawne business’u międzynarodowego.

Wyznaczają je dwa podstawowe systemy prawne – system prawa cywilnego (civil law) oraz system prawa powszechnego (common law). Główna różnica między tymi systemami polega na technice tworzenia norm prawnych.

• System prawa cywilnego wraz z całą systematyką dziedzin opiera się na prawie stanowionym, a jego technika prawna wywodzi się z rozwiązań stosowanych w prawie rzymskim. Określenie system prawa cywilnego ma swoją podstawę w tym, że w systemie prawa rzymskiego wiodącą pozycję zajmowało prawo cywilne.

• System prawa powszechnego w swej zasadniczej części stanowi wyraz działalności sędziego. Stąd w systemie prawnym nie sięga się do rzymskich rozwiązań prawnych i ujmuje systematyką norm prawnych przede wszystkim z punktu widzenia kryteriów procesowych, a nie prawnomaterialnych O istocie systemu prawa powszechnego decyduje fakt, że w systemie tym ogólnym źródłem prawa jest precedens. System prawa powszechnego rozwinął się w Anglii po jej podboju przez Normanów. Określenie system prawa powszechnego wywodzi się z tego iż był to system obowiązujący w całej Anglii w odróżnieniu od prawa lokalnego.

2. Systemy prawne Francji, Niemiec, Szwajcarii i Włoch reprezentują system prawa cywilnego. Natomiast system prawa powszechnego – system prawa angielskiego oraz prawa stanowe USA (z pewnymi wyjątkami zwłaszcza stan Luizjana). W zakresie tych dziedzin prawa, które wyznaczają środowisko prywatnoprawne business’u międzynarodowego, a mianowicie prawa zobowiązań z umów oraz szeroko rozumianego prawa handlowego, w tym spółek handlowych, w zasadzie prawa wszystkich państw świata przejęły w zależności od powiązań historycznych rozwiązania prawne typowe dla systemu prawa cywilnego lub systemu prawa powszechnego.

VII. Ogólna charakterystyka źródeł prawa w systemie prawa cywilnego i w systemie prawa powszechnego.

1. Prawo stanowione (ustawy, rozporządzenia, itp.) jako źródło prawa.

W systemie prawa cywilnego podstawowym, ogólnym źródłem prawa jest prawo stanowione, inne typy źródeł prawa, ale nie są formalnie uznawane za źródła prawa albo ich znaczenie ma charakter pomocniczy, natomiast w systemie prawa powszechnego prawo stanowione ma charakter źródła specjalnego i mimo że norma prawa stanowionego ma pierwszeństwo przed normą prawa precedensowego, należy zawsze pamiętać o tym, że „rzeczywiste obowiązywanie” normy prawa stanowionego zaczyna się od chwili, kiedy znajdzie zastosowanie w orzecznictwie, jak też, że ogólnym źródłem prawa mimo wspomnianego pierwszeństwa pozostaje zawsze prawo precedensowe.

2. Prawo precedensowe jako źródło prawa

W systemie prawa cywilnego orzecznictwo nie jest formalnie źródłem prawa, mimo takiej sytuacji należy pamiętać, że w państwach reprezentujących ten system prawny orzeczenia sądów wyższych, a zwłaszcza najwyższych wywierają istotny wpływ na orzecznictwo sądów niższych i przyczyniają się w dużej mierze do rozwoju norm prawa zwyczajowego; system prawa powszechnego opiera się na orzecznictwie – uznanie orzecznictwa sądów za źródło prawa oznacza, że zasady, na których oparto wyrok w konkretnej sprawie, będą stanowić podstawę prawną do rozstrzygania wszystkich takich samych lub podobnych spraw w przyszłości; warunkiem nabrania przez konkretne orzeczenie mocy precedensu (źródła prawa) jest jego spisanie i prawidłowe ogłoszenie; należy nadto pamiętać, że w każdym orzeczeniu rozróżnia się dwie części: motywy, które zadecydowały o wydaniu danego orzeczenia (ratio decidenti), oraz poglądy sędziego wypowiedziane na marginesie rozpatrywanej sprawy (obter dictum) – tylko pierwsza część orzeczenia stanowi źródło prawa.

3. Prawo zwyczajowe jako źródło prawa.

W systemie prawa cywilnego prawo zwyczajowe jest źródłem prawa w zasadzie o charakterze dodatkowym (uzupełniającym); znajduje ono z reguły zastosowanie wówczas, kiedy dla danej sprawy brak jest odpowiedniej normy prawa stanowionego – wyjątek stanowi prawo niemieckie, w którym norma prawa zwyczajowego ma taką samą moc prawną jak norma prawa stanowionego; w systemie prawa powszechnego nie traktuje się w zasadzie (poza pewnymi pozostałościami historycznymi w Wielkiej Brytanii) prawa zwyczajowego jako źródła prawa, odgrywa ono natomiast dużą rolę przy „motywowaniu” orzeczeń, w związku z tym mówi się o nim jako o „wtórnym” źródle prawa.

4. Wybrane właściwości źródeł prawa:

1. „otwartość”

jest to system, w którym każda sprawa znajdzie rozstrzygnięcie bez względu na to czy istnieją już dla niej odpowiednie normy prawne (sędzia rozpatrując taką sprawę tworzy nowy precedens); w odróżnieniu od prawa powszechnego system prawa cywilnego jest systemem zamkniętym; sędzia wydaje orzeczenie w oparciu o obowiązujące już normy prawne i nie może wyjść poza te normy,

2. ujmowanie poszczególnych dziedzin prawa w kodeksy, które stanowią przejaw okresowej systematyzacji i porządkowania obowiązujących norm prawnych w danym zakresie; w systemie prawa powszechnego ze względu na jego „otwarty charakter” jak też przyznanie precedensom znaczenia źródła ogólnego nie ma miejsca na kodeksy w rozumieniu systemów prawnych państw reprezentujących prawo cywilne,

3. specyfiką aktów normatywnych (ustaw, rozporządzeń, itp.) w systemach prawa cywilnego jest dążenie do formułowania norm prawnych w sposób możliwie jak najbardziej ogólny (abstrakcyjny), tak aby mogły się one odnosić do możliwie jak największej liczby sytuacji, natomiast w systemach prawa powszechnego akty normatywne ujmowane są w sposób kazuistyczny, tzn. ujmuje się je w sposób szczegółowy, tak, aby mogły odpowiadać konkretnym sytuacjom,

4. prawo szwajcarskie przyznaje sędziemu pewne, ograniczone co do danego przepadku kompetencje prawotwórcze, według kodeksu cywilnego w przypadku nieznalezienia norm prawnych dla danej sprawy ani w prawie pisanym, ani zwyczajowym, sędzia powinien wydać orzeczenie na podstawie takiej normy, którą sam ustanowiłby, gdyby był ustawodawcą – ma przy tym kierować się autorytetem nauki i tradycją (orzecznictwem)

Źródło: Tezy egzaminacyjne z przedmiotu kierunkowego PRAWO MIĘDZYNARODOWE część dotycząca prawa prywatnego międzynarodowego